Dünyada lüks brend çantaların saxta versiyaları geniş yayılıb və bu, həm alıcılar, həm də brendlər üçün ciddi problemdir. Hesablamalara görə, saxta məhsullar qlobal ticarətin təxminən 2.5%-ni təşkil edir və bunun əhəmiyyətli hissəsini məhz bahalı çantalar və aksesuarlar tutur.
Kriminal.az Lent.az-a istinadən saxta çantalarla bağlı geniş araşdırmanı sizə təqdim edir:
Məsələn, təkcə ABŞ-da gömrük orqanları bir ildə 23 milyon saxta məhsul (əgər orijinal olsaydı dəyəri $2 milyarddan çox) ələ keçirib. Son illərdə Hermes, Chanel, Prada kimi lüks markalar qiymətləri artırdıqca, bəzi istehlakçılar orijinalların bahalığı ucbatından zahiri cəhətdən ayırd edilməsi çətin olan “super-saxta” çantalara üz tuturlar. Bu “superfake” adlandırılan yeni nəsil saxta çantalar keyfiyyət və detal baxımından orijinallarına çox bənzəyir və adi alıcı üçün fərqi anlamaq çətinləşir. Lüks brendlərin eksklüzivlik yaratmaq üçün yüksək qiymət siyasəti və endirim etməməsi də ikinci əl bazarında bu çantalara tələbi artırır. Nəticədə, məşhur markaların (Louis Vuitton, Gucci, Chanel və s.) saxta nümunələri həm ölkəmizdə, həm də xaricdə açıq-aşkar satışa çıxarılır. New Yorkda küçə mağazasında saxta dizayner çantaları nümayiş etdirilir. Bu kimi “super-saxta” adlandırılan məhsullar yüksək keyfiyyətli olub, orijinaldan seçilməsi çətin ola bilər.
Azərbaycanda saxta çanta halları: Qlobal trendlərdən geri qalmayan Azərbaycanda da saxta brend malların satışı müşahidə olunur. Məsələn, rəsmi qurumların açıqlamasına görə, Bakıda Səbail rayonunda bir mağazada Louis Vuitton Malletier şirkətinə məxsus əmtəə nişanının saxtası olan çantaların satıldığı aşkarlanmış və həmin obyektə qarşı tədbir görülmüşdü. Yerli bazarlarda, xüsusən “Sədərək” ticarət mərkəzi və “Şərq bazarı” kimi yerlərdə də məşhur markaların etiketlərinin ayrıca satılması, yəni adi məhsula xarici brend adı yapışdırıb “orijinal” kimi təqdim etmə halları mövcuddur. Hətta Bakıdakı bəzi dükanlar açıq şəkildə saxta geyim və çantalar satdıqlarını etiraf etmiş, məsələn, bir mağazada 800 manata satılan orijinal Zara paltosunun saxta kopyası 100 manata, üzərində Zara etiketiylə təklif edilirdi. Bu cür hallar istehlakçıların aldadılması ilə yanaşı, lüks markalara da zərər vurur və ölkədə istehlakçı hüquqlarının qorunması zərurətini gündəmə gətirir.
Alıcılar necə aldadılır? – Sosial şəbəkələrdə fırıldaqlar
Saxta çanta satıcıları müştəriləri cəlb etmək üçün müxtəlif hiylələrə əl atırlar. Xüsusilə "Instagram", "Facebook", "TikTok" kimi sosial media platformalarında nəzarətin az olması fırıldaqçılar üçün “geniş meydan” yaradıb. Bu platformalarda saxta profillər və ya “butik” səhifələri vasitəsilə özlərini orijinal ikinci əl lüks çanta satıcısı kimi qələmə verənlər az deyil.
Aldatma üsulları adətən bunlardır:
Satıcılar çox vaxt orijinal çantanın internetdəki şəkillərini paylaşır, alıcıya həmin məhsulun satıldığını iddia edirlər. Alıcı pul ödədikdən sonra isə ya tamamilə fərqli, keyfiyyətsiz bir saxta çanta göndərilir, ya da ümumiyyətlə məhsul göndərilmir. Sosial şəbəkələrdə birbaşa mesajla danışıq aparıldığı üçün alıcı hüquqi cəhətdən çətin durumda qalır. Məsələn, bəzi Instagram səhifələri özlərini “outlet” və ya “təmirli, endirimli orijinal” mallar satan kimi göstərir, halbuki Louis Vuitton və Chanel kimi brendlər heç vaxt rəsmi outlet satış etmir – bu cür iddialar əslində saxtakarlıq əlamətidir.
Çox ucuz qiymət təklifi: Əgər lüks bir çanta real dəyərinin xeyli altında (məsələn, bir neçə yüz manata Louis Vuitton) təklif edilirsə, bu ilk növbədə saxta olduğuna işarədir. Fırıldaqçılar alıcıların “sərfəli fürsət” cazibəsinə düşməsindən yararlanır. Halbuki, orijinal Louis Vuitton mağazada 3000$ dəyərindədirsə, onu heç kəs orijinal olaraq 300-500$-a satmaz. Qiymətin həddən artıq yaxşı görünməsi böyük bir qırmızı bayraq sayılmalıdır.
Saxta “Authentication” və sənədlər:
Bəzi dələduzlar alıcıları inandırmaq üçün saxta sertifikatlar, qaimələr, hətta saxta “authenticity card” təqdim edirlər. Məsələn, Chanel çantalarının orijinallıq kartları və hologramlı seri nömrələri olur; fırıldaqçılar isə saxta kartlar düzəldib çantaya qoşa bilir. Bir alıcını aldatmaq üçün satıcı “bu çanta orijinaldır, yanında sertifikatı da var” deyə bilər, lakin həmin “sertifikat” və ya “qəbz” də saxta olur.
Əməkdaşlıqdan imtina:
Saxta satanlar adətən ünvanda görüşməkdən, yaxud alıcıya çantanı yaxından göstərməkdən yayınırlar. Onlayn ödənişi tələb edir, görüş zamanı isə tələsmək, tez təhvil vermək istəyərlər ki, alıcı ətraflı yoxlamağa macal tapmasın.
Influencerlərin rolu:
Beynəlxalq arenada bəzən sosial media fenomenləri bilmədən (və ya bəzən maddi maraq qarşılığında) saxta çanta satıcılarını reklam edirlər. "YouTube" və "Instagram"-da “unboxing” videoları ilə guya orijinal çanta aldığı görüntüsünü yaradan, əslində isə replika satan bəzi səhifələr ifşa olunub. Məsələn, DHGate kimi Çində yerləşən saxta məhsul platformaları bəzi şəxslərin vasitəsilə öz məhsullarının reklamını sosial şəbəkələrdə yayırlar. Bu yolla alıcılar məhsulun keyfiyyətli göründüyünü düşünüb sifariş verirlər, ancaq nəticədə aldıqları çanta yenə də saxta olur.
"TikTok" canlı yayım satışları:
Yeni trend olaraq TikTok platformasında canlı yayımlarla "designer dupes" (dizayner malların dublikatları) satılır. Satıcı canlı yayımda müxtəlif brend çantaları göstərir, əslində isə bunlar replikalardır. Bir çox insan canlı yayımdakı cazibədar təqdimata aldanaraq sifariş edir. Belə hallarda nə platforma, nə də hüquq-mühafizə orqanları alıcını asanlıqla qoruya bilmir, çünki alqı-satqı daha çox şəxsi göndəriş formasında həyata keçirilir.
Nəticədə, alıcılar “orijinal” adıyla ödəniş edib saxta mala sahib olur, yaxud ümumiyyətlə, pulu itirirlər. Bu fırıldaq üsullarına qarşı diqqətli olmaq və hər məlumatı yoxlamaq vacibdir. Sosial şəbəkədə bir səhifə “100% orijinal, etibarlı” yazsa belə, təkcə sözə inanmaq olmaz. Mümkünsə, alqı-satqını üzbəüz görüşlə və ya nüfuzlu platforma üzərindən etməyə çalışın.
Saxta çantanı necə tanımaq olar? – Əsas Nöqtələr
Saxta məhsulları orijinaldan ayırd etmək üçün bir sıra əsas məqamlara diqqət yetirilməlidir. Təcrübəli mütəxəssislər və lüks mağazaları bu fərqləri dərhal sezsə də, alıcılar da 7 əsas üslubla yoxlama apara bilər:
Tikişlərin keyfiyyəti:
Orijinal brend çantalarda tikişlər son dərəcə səliqəli, düz və bərabər olur. Bahalı markalar məhsulu satışa çıxarmazdan əvvəl ən xırda defektin olmamasına diqqət edir. Qeyri-bərabər tikilmiş, əyri və ya çıxıntılı saplar, tikiş sıxlığının uyğunsuzluğu kimi qüsurlar lüks çantalarda qətiyyən yol verilməzdir. Əgər çantanın tikişlərində nizamsızlıq görürsünüzsə, bu onun saxta olmasına işarədir.
Materialın xüsusiyyəti: Brend çantalar adətən yüksək keyfiyyətli təbii dəridən və ya xüsusi işlənmiş digər materiallardan hazırlanır. Dəri həm yumşaq, həm də möhkəm olur; rənglənməsi hamar və ləkəsiz icra edilir. Orijinal çanta əyilib-bükülsə də, tezliklə öz əvvəlki formasını bərpa edir. Saxta çantalarda isə dərinin kobudluğu, ucuz plastik qoxusu, rəngində solğunluq və ya hətta yapışqan izləri kimi hallarla qarşılaşmaq mümkündür.
Metal aksesuarlar və loqo: Çantanın zəncirbəndləri (fermuarları), düymələri, tokaları kimi metal hissələrinə baxın. Orijinal məhsullarda furnitur detalları yüksək dəqiqliklə hazırlanır, üzərində adətən brendin adı və ya loqosu incə oyma ilə həkk olunur. Məsələn, Hermes çantalarında metal qismlərdə “Hermes Paris Made in France” kimi stansiya və istehsal ili barədə işarələr olur
aktual.az. Louis Vuitton çantalarında orijinal fermuarların üzərində LV loqosu qazılmış olur, bir çox saxta nümunədə isə fermuar sadə və heç bir nişan olmadan gəlib çıxır. Həmçinin, orijinal aksesuarlarda metal hissələr solğun rəngdə deyil, ağır və möhkəm təsir bağışlayır; saxta çantada isə metal hissələr yüngül, boş və tez rəng verə bilən ucuz materialdan ola bilər.
Brend adı və loqotip: Çantanın üzərindəki marka adı, loqotip yazılışını diqqətlə incələyin. Saxta məhsulda marka adında hərf səhvləri, qeyri-dəqiq şrift və ya loqoda nisbət pozuntuları ola bilər. Məsələn, Gucci çantalarında “GG” loqosunun simmetrik yerləşimi, hərflərin formasının xüsusi standartı var; saxta Gucci-lərdə isə loqo ya bir az əyri, ya da hərflərin arası məsafə fərqli ola bilər. Eynilə, Chanel loqosundakı ikili "C” işarəsinin bir-birinə nisbəti orijinalda dəqiqdir, feyk nümunələrdə isə bu proporsiyalar səhv ola bilir. Ümumən, brend adının özü əyri, səliqəsiz yapışdırılıbsa və ya boyası silinibsə, böyük ehtimalla saxtadır.
Seriya nömrəsi və etiket:
Əksər luks çantaların özünəməxsus seriya/model nömrəsi və ya QR-kodlu etiket sistemi olur. Chanel çantalarında hər birinin iç astarında unikal seriya nömrəsi yerləşir; bu nömrələr heç zaman təkrar olmur. Saxta çantalarda isə tez-tez eyni seriya nömrəli etiketlərdən kütləvi istifadə halları olur – yəni bir neçə fərqli “Chanel” çantasının içində eyni nömrəni görsəniz, onlar saxtadır. Həmçinin, Chanel-in orijinal etiketində heç vaxt “Made in China” yazısı olmur (Chanel çantaları Fransada, İtaliyada istehsal edilir), əgər belə bir yazı varsa bu açıq-aydın feykdir. Louis Vuitton brendi 2021-ci ilə qədər çantalarında istehsal tarixi və yerini göstərən kod (date code) istifadə edirdi; bəzi saxta LV çantalarında oxşar kod olsa da, həmin çantalarda tikişin keyfiyyətsizliyi və metal hissələrin ucuzluğu özünü ele verir. 2021-ci ildən sonra isə Louis Vuitton hər çantanın astarına NFC mikroçip yerləşdirməyə başladı – smartfon üçün xüsusi tətbiqlə bu mikročipi skan edib çantanın orijinallığını yoxlamaq mümkündür. Əgər satıcı sizə LV çantası təqdim edir və “mikroçip var” desə, bunu NFC skaner app ilə sınamaq yaxşı ideyadır. Unutmayın ki, orijinal seriya nömrəsi daimi bərkidilir, onu asan çıxarmaq mümkün olmur, saxta versiyalarda isə nömrə kağız etikətdə yapışqanla yapışdırılır və rahat qoparıla bilir.
Qablaşdırma və komplektasiya:
Brend mağazaları bahalı çantaların qablaşdırmasına da xüsusi fikir verirlər. Orijinal məhsulun toz torbası (dust bag), qutusu, kağız paketləri belə yüksək keyfiyyətli materialdan olur, tikişi, üzərindəki çapı qüsursuz görünür. Əlavə aksesuarlar (məsələn, əlavə kəmər, kilid, açar və s.) varsa, onlar ayrıca balaca kisəcik və ya qutularda verilir. Heç bir brend mağazası bu əlavə aksesuarları ayrıca “hədiyyə” kimi primitiv paketlə təqdim etməz – hər şey vahid stil və keyfiyyətdə olur. Saxta mallarda isə qablaşdırma çox zaman adi, ucuz materialdan olur, qutusunda loqo bulanıq çap edilə bilər və ya ümumiyyətlə qutu verilməyə bilər. Bəzi hallarda satıcı “Qutu əlavə ödənişlədir” deyirsə, ehtiyatlı olun – brend çantanın orijinal qutusu, kisəsi həmişə qiymətə daxildir.
Brendə xas özəlliklər: Hər bir məşhur markanın orijinal modellərində özəllik təşkil edən dizayn detalları olur. Saxta ilə orijinalı fərqləndirmək üçün məhz həmin nüansları öyrənmək faydalıdır. Məsələn, Prada çantalarının orijinalında astar parçasının rəngi çantanın xarici dərisinin rənginə uyğun tonlarda olur; kəskin ziddiyyətli rəngdə astar Prada-da olmur. Dior çantalarının orijinal astarı isə al-qırmızı rəngdə tikilir və üzərində xırda Dior loqotipləri naxışlanır. Bu cür məlumatları qabaqcadan araşdırıb mağazaya, elana baxmağa gedəndə tətbiq etsəniz, satıcının “bu orijinaldır” deməsinə güvənmədən özünüz də müəyyən dərəcədə yalanı aşkara çıxara bilərsiniz.
Yuxarıdakı məqamlar saxta məhsulu tanımaqda kömək etsə də, dəqiqlik üçün peşəkar rəyinə müraciət etmək ən etibarlı yoldur. Çünki çox yüksək keyfiyyətli “super-saxta” məhsullar bəzi hallarda hətta təcrübəli gözə belə orijinal təəssüratı bağışlaya bilər. Buna görə də, şübhəniz varsa, xüsusi autentifikasiya xidmətləri mövcuddur: yüksək çözünürlüklü fotoları ekspertlərə göndərib rəy ala bilərsiniz. Bəzi böyük ikinci əl platformalar da (məsələn, eBay) məhsulu satışa çıxarmazdan öncə ekspert yoxlamasından keçirir və alıcıya zəmanət verir. Lakin unutmayın, heç bir metod 100% zəmanət vermir; ən yaxşısı, çantanı öz gözünüzlə görüb, əlinizlə yoxlayıb almaqdır. Çinşahtan (Chinatown) mağazasında saxta brend çantası göstərilir. Bu cür satış nöqtələrində Coach, Louis Vuitton kimi çantaların ucuz replikaları turistlərə “gerçək” adıyla satılır. Alıcılar tikişlərin, loqonun və materialın keyfiyyətinə baxaraq belə malları fərqləndirməyi öyrənməlidir.
İkinci əl çanta bazarı: Fürsətlər və təhlükələr
Son illərdə lüks çantaların ikinci əl (resale) bazarı sürətlə böyüyür. Bir çox alıcılar üçün orijinal brend çantasına sahib olmağın daha sərfəli yolu onu ikinci əl almaqdır. Qlobal arenada The RealReal, Vestiaire Collective, Fashionphile, Rebag kimi ixtisaslaşmış platformalar və butikler məhz orijinal olduğuna zəmanət verilən istifadə edilmiş çantaların satışını həyata keçirir. Məsələn, Fashionphile kimi lüks konsignment (komisyon) butikin qurucusu Sara Devis qeyd edir ki, hazırda autentik pre-owned (istifadə edilmiş) çantaları dəyərindən xeyli aşağı qiymətə almaq imkanları genişlənib və bu, alıcıları saxta almaqdansa, orijinalın ikinci əl versiyasını almağa həvəsləndirir. Hətta bəzi məşhur modellər var ki, mağazada tapmaq çətin olduğundan ikinci əldə öz ilkin qiymətindən baha satılır – məsələn, Hermès Birkin çantalarının müəyyən növləri və ya limitli kolleksiya Chanel modelləri resale bazarında orijinal qiymətindən yuxarı məbləğə alıcı tapır. Bu da onu göstərir ki, autentik lüks çantalara tələbat güclüdür və saxta məhsullar brendlərin imicinə tam zərbə vura bilməyib. Lakin ikinci əl bazarın genişlənməsi ilə saxta məhsulların oraya sızma riski də artır. Məsələn, bir neçə il öncə məşhur The RealReal platforması bəzi saxta məhsulları səhvən orijinal kimi satdığına görə tənqidlərə məruz qalmışdı. Buna cavab olaraq platformalar autentifikasiya prosedurlarını sərtləşdiriblər – professional ekspertləri işə alır, hətta AI (süni intellekt) texnologiyasından istifadə edərək şəkillər üzrə analizi təkmilləşdirirlər. eBay kimi nəhəng onlayn platformalar da “Authenticity Guarantee” proqramı yaradaraq müəyyən brendlərin çantalarını əvvəlcə üçüncü tərəf mütəxəssislərə göndərir, yoxlanıldıqdan sonra alıcıya çatdırırlar. Yəni, alıcı olaraq tanınmış resale saytlarında alış etdikdə bir qədər rahat ola bilərsiniz, çünki arxada autentifikasiya prosesi gedir. Buna baxmayaraq, diqqətli olmaq həlledici əhəmiyyət daşıyır. İkinci əl çanta alarkən də mütləq satıcının reputasiyasını araşdırın, mümkün disskusiyaları oxuyun. Azərbaycanda da son dövrlər "Instagram" üzərindən ikinci əl lüks məhsul satan səhifələr, butiklər yaranıb (məs., Etiquette.az və b.). Həmçinin ümumi elan saytlarında (məsələn, Tap.az) “işlənmiş orijinal çanta” elanlarına rast gəlinir. Bu cür yerlərdən alarkən satıcıdan mümkün qədər orijinallıq sübutu tələb edin: məsələn, çantanın ilkin alındığı butikdən qəbz, orijinallıq kartı, dust bag, qutu və s. varsa, təqdim etməlidir. Əgər alıcı əmin deyilsə, ölkə daxilində bəzi ekspertlərə və ya xidmətlərə (xaricə foto göndərərək) müraciət edib həmin çantanın təqribi yoxlamasını etdirmək olar. Unutmayaq ki, fırıldaqçılıq lokal və ya qlobal məhdudiyyət tanımır – həm xarici resale platformalarında, həm də yerli bazarda diqqətsizlik etsəniz, saxta məhsula pul xərcləyə bilərsiniz. Digər tərəfdən, brendlər də saxta mallarla mübarizəni gücləndirirlər. Louis Vuitton-un mikroçip tətbiqi, Chanel-in hər çantaya xüsusi hologramlı etiket/çip yerləşdirməsi kimi addımlar, habelə hüquq-mühafizə orqanlarının sosial media üzərində nəzarəti artırmaq cəhdləri bu problemin qarşısını almağa yönəlib. Məsələn, ABŞ Daxili Təhlükəsizlik və Gömrük orqanları xüsusilə bayramlar öncəsi onlayn saxta satışlara qarşı əməliyyatlar keçirir və milyonlarla dollarlıq saxta mal ələ keçirir. Ancaq saxta satıcılar da getdikcə məxfi və qapalı şəbəkələrlə işləməyə başlayıblar – bir satıcı ilə əlaqə qurmaq üçün bəzən qapalı qruplara girmək, messencerlərlə yazışmaq tələb olunur və hər halqada ayrı şəxs iştirak edir ki, izlərini gizlədə bilsinlər. Yəni, hüquq mühafizə üçün bu şəbəkələri tam dağıtmaq çətin olaraq qalır.
Saxta çanta bazarı, xüsusən sosial şəbəkələrin təsiri ilə, həm dünyada, həm də Azərbaycanda real problemdir. Lakin alıcı olaraq məlumatlı olmaq, yuxarıdakı tanıma üsullarını tətbiq etmək və alış-verişdə diqqətli davranmaqla özünüzü qorumaq mümkündür. Çalışın ki, lüks çantanı yalnız etibarlı mənbədən alasınız – bu, rəsmi mağaza, yaxud güvənilən ikinci əl platforması ola bilər. Qiyməti dəyərindən çox aşağı olan “fürsətlər”ə skeptik yanaşın, çünki brend məhsullar nadir hallarda ucuz başa gələr. Əgər şübhələnirsinizsə, peşəkar autentifikasiya xidməti istifadə etmək ödədiyiniz məbləğə dəyər. Unutmayın, orijinal brend çantanın yaratdığı məmnuniyyəti saxta bir məhsul verməyəcək, üstəlik saxta mal almaqla qeyri-qanuni iqtisadiyyata dəstək vermiş olursunuz. Hem cibinizi, həm zövqünüzü, həm də haqqınızı qorumaq üçün bilgili və ehtiyatlı olun.
